تحلیل مقطعی کارایی و تحلیل پویای بهره‌وری فرودگاه‌های کشور با استفاده از مدل تلفیقی DEA/AHP و شاخص مالم‌کوئیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

با وجود اهمیت فرودگاه‌های کشور به عنوان مهم‌ترین زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی، پژوهش‌های اندکی در کشور به تحلیل عملکرد فرودگاه‌ها پرداخته‌اند. توجه پژوهشگران این حوزه تنها به بررسی کارایی فرودگاه‌های کشور در یک مقطع زمانی خاص معطوف بوده است و جای خالی تحلیل‌های پویا برای بررسی روند عملکرد فرودگاه‌های کشور در بین پژوهش‌های داخلی به چشم می‌خورد. روشن است که برای ارزیابی جامع عملکرد یک مجموعه، ارائه تحلیل مقطعی امری لازم و ضروری است، اما اکتفا به این نوع تحلیل، همه جنبه‌های عملکرد واحدها را پوشش نمی‌دهد و برای دستیابی به نتایج جامع باید عملکرد واحدها را در طول زمان بررسی نمود. از این رو در پژوهش حاضر سعی شده است تا با به‌کارگیری رویکرد تلفیقی DEA/AHP، جایگاه فرودگاه‌های کشور از نظر کارایی در سال 1392 نسبت به یکدیگر سنجیده شود و رتبه‌بندی کامل فرودگاه‌ها صورت پذیرد. در ادامه با استفاده از شاخص بهره‌وری مالم‌کوئیست، روند رشد بهره‌وری واحدها طی سال‌های 1387 تا 1392 بررسی شده است. در واقع این کار با هدف ارائه تحلیل پویایی از عملکرد فرودگاه‌های کشور در طول زمان انجام پذیرفته است. بر اساس نتایج حاصل از اجرای مدل‌ها، فرودگاه‌های اهواز، مهرآباد و مشهد از حیث کارایی در سال 1392 رتبه‌های نخست را کسب کرده‌اند و فرودگاه آبادان در رتبه آخر قرار گرفته است. اما از لحاظ رشد بهره‌وری فرودگاه‌های ساری، یزد و آبادان، بیش‌ترین بهبود را در عملکرد خود طی سال‌های 1387 تا 1392 داشته‌اند. در مجموع روند تغییرات بهره‌وری کل عوامل فرودگاه‌های کشور سیر صعودی داشته است و این رشد به علت افزایش در کارایی تکنولوژیک بوده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Efficiency Cross Sectional Analysis and Productivity Dynamic Analysis of Iranian Airports Using Integrated DEA/AHP Method and Malmquist Index

نویسندگان [English]

  • A.R Nadaf 1
  • M Ali-mohamadlo 1
  • S.A Mosavi 2
چکیده [English]

Despite Airports importance as the main air transport infrastructure, few studies have focused on the analysis of airports in Iran. Researchers have evaluated the efficiency of airports using cross sectional analysis, but there has not been any study that evaluate the performance of the Iranian airports using Dynamic analysis. It is clear that for comprehensive performance assessment, cross sectional analysis is necessary, but this type of analysis does not cover all aspects of performance and Dynamic analysis should be used to achieve comprehensive results. This paper analyses efficiency of airports in 2013 through integrated DEA/AHP approach and Airports are ranked according to the results of this model.  Then, the productivities of Iranian airports over the period of 2008–2013 are analyzed using the Malmquist index. The main objective of this is to propose dynamic analysis for airport’s performance. The findings indicate that Ahvaz, Mehrabad and Mashad airport had higher performance Score Than other in 2013, and Abadan airport had the worst performance. But in terms of productivity growth, airports in Surrey, Yazd and Abadan, have experienced the greatest improvement in their performance during 2008 to 2013. Also, in terms of the Malmquist index, the average rate of productivity showed a slight improvement in this period of time, and the core engine of this was increase in technological efficiency.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Efficiency
  • Productivity
  • DEA/AHP
  • Malmquist Index
  • Airports
-   ابویی، ف. و میردهقان اشکذری، س.م. و شفیعی رودپشتی، م. (1391) "ارزیابی کارایی شرکت‌های بیمه در ایران"، فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 27 و 28، زمستان 1390 و بهار 1391، ص 218-201.
 
-   پاداش، الف. (1385) "تجزیه و تحلیل بهره‌وری شرکت‌های صنعتی تولید کننده مواد غذایی و آشامیدنی در بورس ایران با استفاده از شاخص مالم کوئیست"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
 
-   پورکاظمی، م.ح. و صمصامی، ح. و ابراهیمی قوام‌آبادی، خ. (1390) "اندازه گیری کارایی و بهره‌وری شرکت‌های بیمه دولتی و خصوصی با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص مالم کوئیست"، پژوهشنامه بیمه، سال بیست و ششم، شماره 4، زمستان 1390، ص 26-1.
 
-   جبل‌عاملی، ف. و رسولی‌نژاد، الف. (1390) "به‌کارگیری  مدل  تلفیقی  تحلیل  پوششی  داده‌ها  و  برنامه‌ریزی  سلسله  مراتبی (DEA-AHP) در رتبه‌بندی شعب بانکی: مطالعه موردی بانک صادرات در شهر تهران"، پژوهش‌نامه اقتصادی، سال یازدهم، شماره 3، پاییز 1390،
ص 276-249.
-   حسینی، م.ح. (1391) "اندازه‌گیری تغییرات بهره‌وری با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص مالم‌کوئیست در شرکت‌های مدیریت تولید برق"، چشم‌انداز مدیریت صنعتی، شماره 6، تابستان 1391، ص 150-129.
 
-   حکیمی‌پور، ن. و عوضعلی‌پور، م.ص. و قائمی، ذ. (1391) "ارزیابی تغییرات بهره‌وری کل عوامل تولیدی صنایع بزرگ در استان‌های ایران با استفاده از شاخص مالم کوئیست"، پژوهش‌های مدیریت عمومی، سال پنجم، شماره 15،
بهار 1391، ص 161-135.
 
-   حنیفه‌زاده، ل. (1390) "اندازه و ساختار بازار و کارایی شرکت‌های بیمه در ایران"، سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده‌ها.
 
-   سپهردوست، ح. و کامران، ن. (1392) "ارزیابی بهره‌وری و تحلیل حساسیت عوامل مؤثر بر کارایی صنایع کوچک" ، فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال سیزدهم، شماره اول، بهار 1392، ص 174-155.
 
 
-   سلطان‌پناه، ه. و مرادی، ف. و بخشا، ن. (1386) "ارزیابی کارایی نسبی شعب شرکت سهامی بیمه البرز با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها"، فصلنامه صنعت بیمه، سال بیست و دوم، شماره 4، زمستان 1386، ص 177-151.
 
-   شاهین، الف. و صنایعی، ع. و رضایی، م.ص. (1393) "اندازه‌گیری کارایی برند بانک‌های خصوصی اصفهان بر مبنای رضایت و وفاداری مشتریان با استفاده از تحلیل پوششی داده‌ها"، مدیریت تولید و عملیات، دوره پنجم، شماره 1، بهار و تابستان 1393، ص 142-125.
 
-   شرفی، الف. (1393) "اندازه‌گیری کارایی بانک سپه (سرپرستی استان فارس) با استفاده از تحلیل پوششی داده‌های پویا"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
 
 
-   شکیبایی، الف. گل‌محمدی شورکی، م. (1393) "تأثیر پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار بر بهره‌وری: رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA)"، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و دوم، شماره 70، تابستان 1393، ص 118-103.
 
-   طحاری‌مهرجردی، م.ح. و شاکری، ف. و بابایی میبدی، ح. (1391) "تحلیل کارایی و رتبه‌بندی سیستم فرودگاه‌های کشور با استفاده از رویکرد ارزیابی کارایی متقاطع"، پژوهشنامه حمل و نقل، سال نهم، شماره 3، پاییز 1391، ص 291-275.
 
-   عالم تبریز، الف. و سعیدی، ح. و دیلمی معزی، ص.(1390) "به‌کارگیری رویکرد تلفیقی تحلیل پوششی داده‌ها و فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای ارزیابی کارایی دانشکده‌های دانشگاه شهید بهشتی"، پژوهش‌های مدیریت، شماره 89، تابستان 1390، ص 36-25.
 
-   عظیمیان، م. و شاهین، الف. و علینقیان، م. و بدری، س.م.ع. (1392) "توسعه رویکردی تلفیقی از تحلیل پوششی داده‌ها و شاخص بهره‌وری مالم کوئیست برای ارزیابی عملکرد پروژه‌ها"، مدیریت صنعتی، دوره پنجم، شماره 1، بهار و تابستان 1392، ص 62-43.
 
-   فروغی، الف. (1388) "ارایه یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی برای رتبه‌بندی فرودگاه‌های مهم کشور" پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی اراک.
 
-   فلاح، م. (1386) "ارزیابی کارایی شعب شرکت‌های بیمه با روش تحلیل پوششی داده‌ها"، تازه‌های جهان بیمه،  شماره 115 و 116، صص 24-17.
 
-   کرد، ب. و شیخ‌زاده، شکوه و جعفری، راضیه (1390) "ارزیابی کارایی بانکها به روش تحلیل پوششی داده‌ها (مطالعه موردی: یکی از بانک‌های استان سیستان و بلوچستان) "، سومین همایش ملی تحلیل پوششی داده‌ها.
 
-   ولی‌زاده زنوز، پ. (1384) "بررسی بهره‌وری در اقتصاد ایران"، مجموعه پژوهش‌های اقتصادی بانک مرکزی ایران جمهوری اسلامی ایران، شماره 24.
 
-Abbott, M. and Wu, S. (2002) “Total factor productivity and efficiency of Australian airports”, Australian Economic Review, vol. 35,
pp. 244-260.
 
-Ahn, Young-Hyoand Min, Hokey (2014) “Evaluating the multi-period operating efficiency of international airports using data envelopment analysis and the Malmquist productivity index”, Journal of Air Transport Management, vol. 39,
pp. 12-22.
 
-Barros, Carlos Pestana (2008) “Technical efficiency of UK airports”, Journal of Air Transport Management, vol. 14, pp. 175-178.
 
-Barros, Pestana Carlos  and Weber, L.William (2009) “Productivity growth and biased technological change in UK airports”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 45, pp. 642-653.
 
-Chow,  Clement Kong Wing  and  Fung, Michael Ka Yiu (2012) “Estimating indices of airport productivity in Greater China”, Journal of Air Transport Management, vol. 24, pp. 12-17.
 
 -De Nicola, Arianna, Gitto, Simone  and Mancuso, Paolo (2013) “Airport quality and productivity changes: A Malmquist index decomposition assessment”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 58,
pp. 67-75.
 
-Fung, Michael Ka Yiu, Wan, Ken Kai Hong, Hui, Yer Van and  Law, Japhet Sebastian (2008) “Productivity changes in Chinese airports 1995–2004”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 44, pp. 521-542.
 
-Gillen, David and Lall, Ashish (1997) “Developing measures of airport productivity and performance: an application of data envelopment analysis”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 33, pp. 261-273.
 
-Kocak, Habip (2011) “Efficiency Examination of Turkish Airports with DEA Approach”, International Business Research, vol. 4,
pp. 204-212.
 
-Lam, Shao Wei, Low, Joyce M.W. and Tang, Loon Ching (2009) “Operational efficiencies across Asia Pacific airports”, Transportation Research Part E, vol. 45, pp. 654-665.
 
-Lin, L.C. and Hong, C.H. (2006) “Operational performance evaluation of international major airports: An application of data envelopment analysis”, Journal of Air Transport Management, vol. 12, pp. 342-351.
 
-Martin, Juan Carlos and Roman, Concepcion (2001) “An application of DEA to measure the efficiency of Spanish airports prior to privatization”, Journal of Air Transport Management, vol. 7, pp. 149-157.
 
-Martin, Juan Carlos and Roman, Concepcion (2006) “A benchmarking analysis of Spanish commercial airports: a comparison between SMOP and DEA ranking methods”, Networks and Spatial Economics, Vol. 6, pp. 111-134.
 
-Oum, Tae Hoon, Yu, Chunyan and Fu, Xiaowen (2003) “A comparative analysis of productivity performance of the world’s major airports: summary report of the ATRS global airport benchmarking research report—2002”, Journal of Air Transport Management, vol. 9, pp. 285-297.
 
-Parker, D. (1999) “The performance of BAA before and after privatization”, Journal of Transport Economics and Policy, vol. 33, pp. 133-145.
 
-Pels, E., Nijkamp, P. and Rietvle, P. (2003) “Inefficiencies and scale economies of European airport operations”, Transportation Research Part E, vol. 39, pp. 341-361.
 
-Perelman, Sergio  and Serebrisky, Tomás (2012) “Measuring the technical efficiency of airports in Latin America”, Utilities Policy, vol. 22, pp. 1-7.
 
-Roghanian, Emad and Foroughi, Amin (2010) “An empirical study of Iranian regional airports using robust data envelopment analysis”, International Journal of Industrial Engineering Computations, vol. 1, pp. 65-72.
 
-Sarkis, J. and Talluri, S. (2004) “Performance-based clustering for benchmarking of US airports”, Transportation Research Part A, vol. 38, pp. 329-346.
 
-Tovar, Beatriz  and Martín-Cejas, Roberto Rendeiro (2010) “Technical efficiency and productivity changes in Spanish airports: A parametric distance functions approach”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 46, pp.249-260.
 
-Tsui, Wai Hong Kan, Balli, Hatice Ozer, Gilbey,Andrew and Gow, Hamish (2014) “Operational efficiency of Asia–Pacific airports”, Journal of Air Transport Management, vol. 40, pp. 16-24.
 
-Tsui, Wai Hong Kan, Gilbey, Andrew and Balli, Hatice Ozer (2014) “Estimating airport efficiency of New Zealand airports”, Journal of Air Transport Management, vol. 35, pp. 78-86.
 
-Yoshida, Y. and Fujimoto, H. (2004) “Japanese-airport benchmarking with the DEA and endogenous-weight TFP methods: testing the criticism of overinvestment in Japanese regional airports”, Transportation Research Part E, vol. 40, pp. 533-546.
 
-Yu, M.M., Hsu, SH., Change, C.C. and Lee, D.H. (2008) “Productivity growth of Taiwan’s major domestic airports in the presence of aircraft noise”, Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, vol. 44, pp. 543-554