اولویت بندی سیاست های صرفه جویی در مصرف سوخت در کلانشهرهای توریستی و مذهبی (مطالعه موردی: شهر مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشیار، گروه عمران، دانشکده مهندسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

تردد بسیار زیاد خودروهای شخصی در سطح کلانشهرهای توریستی و مذهبی، موجب افزایش مصرف سوخت های فسیلی در کشور و به تبع آن، افزایش اتلاف انرژی و مشکلات ناشی از آلودگی هوا و محیط زیست شده است. سیاست هایی که برای صرفه جویی در مصرف سوخت وجود دارند، هرکدام مزایا و معایبی دارند که انتخاب بهترین سیاست را مشکل می کند. در این تحقیق چهار سیاست جهت صرفه جویی در مصرف سوخت در کلانشهر توریستی و مذهبی مشهد، شامل قیمت گذاری سوخت، سهمیه بندی سوخت، عرضه سوخت جایگزین و قیمت گذاری تراکم ترافیک مورد ارزیابی قرار گرفته و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) اولویت بندی شدند. براساس نتایج، سیاست قیمت گذاری تراکم ترافیک با وزن 0/385 در مقایسه با سایر سیاست ها به عنوان مناسب ترین سیاست صرفه جویی در مصرف سوخت در کلانشهرهای توریستی و مذهبی شناخته شد. معیارهای در نظر گرفته شده در این ارزیابی به ترتیب میزان تأثیر، معیارهای نرخ تورم، تغییر وسیله سفر، لغو سفر، کاهش زمان سفر، کاهش آلودگی هوا و کاهش هزینه سفر شناخته شدند. محاسبات مربوط به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در این تحقیق با استفاده از نرم افزار “Expert Choice” انجام شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Prioritization of Fuel Conservation Policy in Tourist and Religious Metropolises (Case Study: Mashhad City)

نویسندگان [English]

  • Masoud Kadkhodaei 1
  • Rouzbeh Shad 2
1 Ph. D., Student, Department of Civil Engineering, Faculty of Engineering, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Associate Professor, Department of Civil Engineering, Faculty of Engineering, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

The great traffic of private cars in the tourist and religious metropolises has led to an increase in fossil fuel consumption in Iran, and consequently, Energy dissipation and air pollution have increased. There are policies that help to save fuel; each has some advantages and disadvantages that make choosing the best policy difficult. In this research, four policies to save fuel consumption in Mashhad, including fuel pricing, fuel quota, alternative fuel supply, and traffic congestion pricing, have been evaluated and prioritized by Analytic Hierarchy Process (AHP). Based on the results, the traffic congestion pricing solution with a weight of 0.385 was considered as the most suitable solution for reducing fuel consumption in the transport sector in the tourist and religious metropolises. The criteria used in this assessment are known as, inflation rates, travel mode changes, canceling the travel, travel time reductions, reducing air pollution, and reducing travel costs. The analysis of the Analytic Hierarchy Process (AHP) in this study was done by using “Expert Choice” software.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Traffic Congestion Pricing
  • Fuel Pricing
  • Fuel Quota
  • Tourism
  • Analytic Hierarchy Process
- آقابابازاده، ب.، (1384)، "مدیریت تقاضای شهری برای کاهش آلودگی هوا با قیمت گذاری شبکه"، پایان نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: حسین پورزاهدی، تهران: دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف.
 
- افندی­زاده، ش.، جوانشیر، ح. و شمعانیان، ح.، (1394)، "ارایه مدل اولویت­بندی راه­های برون شهری جهت تجهیز
به دوربین­های کنترل سرعت با استفاده ازفرآیند تحلیل شبکه­ای ANP (مطالعه موردی: راه­های استان اصفهان)"، پانزدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک، تهران، معاونت و سازمان حمل و نقل ترافیک.
 
- امام­وردی، ق.، هفت­لنگ، ر. و فراهانی، م.، (1390)، "ارزیابی هزینه رفاهی ناشی از افزایش قیمت حامل­های انرژی (مطالعه موردی کشور ایران)"، فصلنامه اقتصاد کاربردی، دوره 2،
شماره 1، ص. 42-25.
 
- امامی، ف.، فرسیابی، م.، پورعابدین، گ. و کیوانی، ا.، (۱۳۸۷)، "بررسی علل سهمیه بندی بنزین و اثرات آن بر مصرف سوخت و آلودگی هوا"، هشتمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، تهران، سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران.
 
- پژوهشکده حمل و نقل، (1388)، "الگوی بهینه قیمت­گذاری و تخصیص یارانه سوخت در بخش حمل و نقل زمینی"، وزارت راه و ترابری، معاونت آموزش، تحقیقات و فناوری، تهران.
 
- پورتیموری، م.، سیدعلیزاده­گنجی، س.ر. و نصراله­نژاد، م.، (1390)، "بررسی نقش توسعه سیستم حمل و نقل همگانی در کاهش مصرف سوخت (مورد مطالعه: شهر تهران)"، فصلنامه مطالعات مدیریت ترافیک، شماره 20، ص. 97-83.
 
- ذوقی، ح. و فتحی­مظفری، ع.، (1391)، "اثر تراکم و سطح سرویس (LOS) بر مصرف سوخت وسایل نقلیه در بزرگراه­ها و خیابان­های شهری"، یازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک، سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، تهران.
 
- رازینی، ا.ع. و صبوری­دیلمی، م. ح.، (1388)، "بررسی اثرات اجرای طرح هدفمند کردن یارانه­ها بر مصرف بنزین در ایران"، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، سال سوم، دوره 2، شماره 8،
ص. 152-123.
 
- رحیم­اف، ک. و سطحی، م.، (1395)، "ارزیابی تاثیر افزایش قیمت سوخت بر تغییرات تقاضای سفر بار و مسافر در شبکه حمل و نقل جاده­ای در ایران"، چهارمین کنگره علمی پژوهشی افق­های نوین در حوزه مهندسی عمران، معماری، فرهنگ و مدیریت شهری ایران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین- انجمن علمی تخصص عمران و معماری، تهران.
 
- ساکت، م.ج. و کریمی، م.ص.، (1396)، "بررسی موانع کاهش مصرف سوخت در بخش حمل و نقل خودروهای سبک ایران"، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دوره 8، شماره 27، ص. 88-67.
 
- سایت خبری مشهدفوری، (1396)، "مشهد در تسخیر خودروهای تک سرنشین"، قابل دسترس در:
 
- ستاد خبری سازمان پایانه­های مسافربری شهرداری مشهد، (1397)، "تقدیر از خدمت رسانی شایسته به زائران در پایانه مسافربری امام رضا (ع) مشهد"، قابل دسترس در:
- سجادی، س.ع.، بیگلری، ح.، مظلوم­شهری، س.ب.، شاکری، ه.، (1394)، "اهداف تردد خودروهای شخصی در محیط شهری؛ بازنگری در مدیریت ترافیک به منظور ارتقای سلامت عمومی"، فصلنامه افق دانش، شماره 21، ص. 128-123.
- سقایی، م. و جوانبخت ­قهفرخی، ز.، (1392)، "تحلیلی بر آمار گردشگران و زایران داخلی ورودی به کلانشهر مشهد با استفاده از مدل­های سری زمانی"، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 13، شماره 28، ص. 94-71.
 
- سیفی­پور، ر. و افروزامینی، ف.، (1391)، "تأثیر افزایش قیمت سوخت بر تقاضای باری ریلی و سهم آن از حمل و نقل زمینی"، فصلنامه مهندسی حمل و نقل، دوره 3، شماره 4،
ص. 324-315.
 
- شرکت آرین­موتور، (1396)، "آیا خودروهای CNG واقعاً آلایندگی کمتری دارند؟" ، قابل دسترس در:
 
- صاحبی، س. و وزیری، م.، (1392)، "اثرسنجی سیاستهای قیمتی مشوق استفاده از سوخت پاک بر تقاضای مصرف حامل‌های انرژی در حمل و نقل"، سیزدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک، معاونت و سازمان حمل و نقل و ترافیک، تهران.
 
- عابدی، ز.، عتابی، ف. و صوفی، م.، (1390)، "بررسی منافع جایگزینی CNG به جای بنزین در تاکسی­های شهر تهران،  فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست"، دوره 13، شماره 3، ص. 48-39.
 
- عباسی، د. و قره­باغی، م.، (1394)، "بررسی اهمیت اثرات گردشگری بر حمل ونقل مطالعه موردی: شهر مشهد"، کنفرانس بین المللی عمران، معماری و زیرساخت­های شهری، تبریز.
 
- عبدالمنافی، س.ا.، عراقی، م. و مرادپور، ا.، (1390)، "اثرسنجی طرح هدفمندسازی یارانه­ها بر عملکرد سیستم حمل و نقل شهر تهران"، دهمین کنفرانس بین المللی حمل و نقل و ترافیک، تهران.
 
- علیمرادی، م.، مجتهدزاده، م.، حسن­زاده، م. و صادقی، ن.، (1391)، "آسیب­شناسی راهبردهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مدیریت مصرف سوخت در حمل ونقل عمومی بین شهری (جاده­ای)"، دوازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، تهران.
 
- فلاحی، ف. و حکمتی­فرید، ص.، (1392)، "بررسی عوامل مؤثر بر میزان انتشار گاز دی­اکسید کربن در استان­های کشور (رهیافت داده­های تابلویی)"، فصلنامه اقتصاد محیط زیست و انرژی، سال دوم، شماره 6، ص. 150-129.
 
- قاسمی، ع.، محمدخان­پوراردبیل، ر.، (1393)، "بررسی تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر شدت مصرف انرژی در بخش حمل و نقل"، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 13، ص. 190-169.
 
- قربانی، ن.، یزدانی­چراتی، ج. و اعتمادی­نژاد، س.، (1395)، "رابطه آلودگی هوا بر مرگ و میر ناشی از ابتلا به بیماری­های قلبی و عروقی در شهر مشهد در سال 1390"، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، دوره 26، شماره 146، ص. 55-47.
 
- ملازم­الحسینی، م.، رجوعی، م.، مرادی، م.، (1396)، "تأثیر توسعه­ی اماکن گردشگری بر رضایت­مندی گردشگران مذهبی (مطالعه موردی: کلانشهر مشهد)"، فصلنامه مطالعات مدیریت گردشگری، سال 12، شماره 39، ص. 142-123.
 
- ناظمان، ح. و حقدوست، ا.، (1391)، "بررسی امکان
صرفه­جویی در مصرف سوخت و کاهش آلودگی هوا با استفاده از خودروهای برقی – بنزینی (الکتروهیبرید)"، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 1، شماره 4، ص. 196-169.
 
-­Ahn, J., Jeong, G. and Kim, Y., (2008), “A forecast of household ownership and use of alternative fuel vehicles: A multiple
discrete-continuous choice approach”, Energy Economics, Vol. 30, No. 5, pp. 2091-2104.
 
-­Brownstone, D., Bunch, D. S. and Train, K., (2000), “Joint mixed logit models of stated and revealed preferences for alternative-fuel vehicles”, Transportation Research Part B: Methodological, Vol. 3, pp. 315-338.
 
-­Chi, G., Quddus, M. A., Huang, A. and Levinson, D., (2013), “Gasoline price effects on traffic safety in urban and rural areas: Evidence from Minnesota, 1998–2007”, Safety science, Vol. 59, pp. 154-162.
 
- Cohen, J. T., (2005), “Compressed natural gas for school buses: a cost effectiveness evaluation of alternative fuels”, Energy Policy, Vol. 33, pp. 1709-1722.
 
-­Hu, S. and Saleh, W., (2005), “Impacts of Congestion Charging on Shopping Trips in Edinburgh”, Transport Policy, Vol. 12, No. 5, pp. 443–450.
 
-­Kadkhodaei, M. and Shad, R., (2018), “Analysis and Evaluation of Traffic Congestion Control Methods in Touristic Metropolis Using Analytical Hierarchy Process (AHP)”, Civil Engineering Journal, Vol. 4, No. 3,
pp. 602-608.
 
-­Pirdavani, A., Brijs, T., Bellemans, T., Kochan, B. and Wets, G., (2013), “Evaluating the road safety effects of a fuel cost increase measure by means of zonal crash prediction modeling”, Accident Analysis & Prevention, Vol. 50, pp. 186-195.